Farklı bir rota: Kıyıkışlacık (İasos)

Eylül 2009
Kıyıkışlacık-Milas / Muğla
37°16'45.87"N 27°34'58"E

Bazı mekanlar vardır, tarih, kültür, yemek ve insanlar öyle karışmıştır ki kendine özgü farklı bir havası olmuştur. Kıyıkışlacık'da böyle biryer. Argoslular, Karyalılar, Helenliler, Romalılar ve daha niceleri gelmiş yaşamışlar ve terketmişler sırasıyla. Şimdiyse çirkin görünen yazlıkları saymazsak eski günlerinden uzak kendi halinde bir balıkçı köyü.

Mendirek kulesi

Uzun zamandır girmek istediğimiz Kıyıkışlacık köyüne bu yaz iki defa gittik. Birincisinde bazı yerlerini görememiştik tekrar gidip daha kapsamlı gördük. Kıyıkışlacık Bodrum'dan kuzeye gidenler için farklı olabilecek bir rota üzerinde. En son yazıda Bodrum'un batısındaki Mazı'yı anlatmıştım. Mazı'dan kuzeye doğru Mumcular üzerinden önce Bodrum-Milas kara yoluna çıktık. Milas'a doğru hava alanı kavşağını geçtikten sonra sol tarafta kahverengi İasos tabelasından saptık. Bol çukurlu dar ova yollarından geçtikten sonra orman yolları başladı. Kıyıkışlacık birazda bu yollarının olmadığından dolayı çok kişi tarafından bilinmiyor.

Kıyıkışlacık'ın girişindeki tarihi kule

Akbük'e giden yoldan Kıyıkışlacık tabelasından sapıyoruz. Köyün girişinde tarihi bir kule karşılıyor. Bu tarihi İasos kentine geldiğimizin işareti. Arabayı limana yakın bir yerde park ettik. Tarihi yerlerde çoğunlukla bir gezi rehberi olmadığı için ziyaretçiler genelde nereden başlıyacağını şaşırırlar. Kıyıkışlacık'ı ziyaret edecekler için buradan bizim gittiğimiz alanları harita üzerinde anlatmaya çalışacağım.

1. Agora
İasos kenti tarihi bir yarımada üzerinde kurulmuş. Aslında önceleri adaymış ama adayla denizin birleştiği berzah zamanla dolmuş ve bir yarımada haline gelmiş. Tarihi kente Agaro'nın girişindeki kemerli bir kapıdan giriliyor. Bir kulübe ve bir görevli olmasında rağmen herhangi bir ücret sorulmadı bize.

İasos kentinin girişi. Arkadaki beton duvarlar zeytin toplama için kullanılıyor büyük ihtimalle.

Halkın toplandığı agora ya bizans zamanında yapıldığı düşünülen kemerli bir kapıdan giriliyor.

Agora alanında en fazla dikkat çeken meclis binası. Dışarıdan bir tiyatro binası olarak algılanabilir ama küçük olması bunun daha çok şehrin kararların alındığı meclis olduğunu gösteriyor. Roma devrinde yapılan agoranın etrafı revaklarla çevrili.

Şehir meclisi, bir zamanlar şehrideki büyük kararlar burada alınırmış.

Şehrin agorası eski hareketli günlerinden çok uzak.

Agorada artık insandan çok zeytin ağaçları var.

2.Surlar

Agoradan hafif bir tırmanışla surların bulunduğu alana çıkılıyor. Burayı herkese tavsiye ediyoruz çünkü tepeden Kıyıkışlacık'ı gören harika bir manzaraya sahip. Burada çantamızdan termosu çıkartıp bir keyif çayı içiyoruz.

Surlardan Kıyıkışlacık köyüne bakış.

Daha önce Kıyıkışlacık'ı ziyaret edişimizde yarımadada mozaiklerin olduğu yeri ziyaret edememiştik. Bu sefer kararlıyız muhakkak bulacağız. Birde hikayesinin olan tiyatro var onuda bulacağız.

3-Tiyatro

Tiyatronun yanduvarları

İasos gezdiğimiz sıralarda Fransız olduklarını düşündüğüm arkeologlar inceleme ve ölçüm yapıyorlardı. Ekipten bir bayan bize tiyatronun olduğu yeri gösterdi. Tiyatro sadece yarım konik bir toprak zeminden ibaret. Tek bir oturak görünmüyor. Tarihi eserler yıllar içinde kendinden sonra gelen medeniyetler tarafından da geri kazanım amacıyla da bozulmuş. Yani bir eserin taşları alınıp başka bir yapıda kullanılması çokca rastlanan bir uygulama. Arkeolog bayanın söylediğine göre tiyatronun taşları 1800'li yılların sonuda doğru buradan taa İstanbul'a bir limanın dolgu malzemesi yapmak için götürülmüş. Tiyatroda böyle dişleri çekilmiş bir ağız gibi kalmış.

İasos tiyatrosu.

İasos tiyatrosuna dönemin en ünlü gezgin sanatçıları ziyaret edip konserler veriyorlarmış. Amasya'lı tarihçi Strobon'un bir wikipedia dan aldığım hikayesini de buradan nakledeyim. Bir zamanlar kenti ziyaret eden müzisyen, tiyatroda bir resital vermiş. Bu resital sırasında balık pazarının açıldığını bildiren çan sesi duyulunca elini kulağına götüren yaşlı adam dışında herkes yerinden fırlayarak tiyatrodan ayrılmış. Yaşlı adamın yanına gelen müzisyen "Bana ve sanatıma gösterdiğiniz saygıdan ötürü size teşekkür borçluyum; çünkü çan sesini duyan tüm dinleyiciler çekip gittiler" demis. "Ne ?" diye haykırmış bunu duyan yaşlı adam, "Yoksa çan mı çaldı? "Evet, neden?" "Öyleyse izninizle efendim..." ve gözden kaybolmus. Strabon bu öyküyü bereketsiz topraktan ürün alamayan İasoslular'ın balığa olan düşkünlüklerini belirtmek için anlatır.

Sur duvarları

4-Mozaik Evi

Taşları olmayan tiyatroyu bulduk ama mozaiklerin bulunduğu binayı bulamadık. Arkeolog bayan orayı da tarif etti. Daha batıda denizin içindeki mendireğe yakın bir yerdeymiş. Epeyce aramadan sonra nihayet bulduk. Mozaiklerin bulunduğu bölüm etrafı çevrilmiş ve üstüne çatı yapılmış. Demir bir kapıdan giriliyor. Mozaikler olduğu yer zamanında önemli bir yapıymış anladığım kadarıyla. Zemin ve duvarlardan başka bir şey kalmamış.

Mozaik evi.

Mozaikler

5. Mendirek kulesi

Mozaiklerin hemen aşağısında Kıyıkışlacık'ın sembolü haline gelmiş denizin içindeki mendirek kulesi var. Geçen sefer yakına gelip içersine girememiştik. Bu kuleden aslında iki tane varmış ve araya çekilen bir zincir ile limana girip çıkan tekneler kontrol ediliyormuş. Bize kulenin içersine gitmek için önce taşların üzerinden geçmeyi düşünmüştük. Taşlar yosunlu ve kaygan olduğundan yakınlarından yürümeyi tercih ettik. Kulenin içinden yine harika bir Kıyıkışlacık manzarası var.

Kulenin içinden Kıyıkışlacık köyü

6.Balık pazarı / İasos müzesi

Mendirekten sonra deniz kıyısından köye geri döndük. Balık pazarı olarak geçen ve çıkarılan tarihi eserlerin saklandığı yer köyün içersinde bulunuyor. Burası uzun yıllar İasos'un balık pazarı olarak biliniyormuş. Daha sonra bir anıt mezarın olduğu ortaya çıkmış. Bir mezarın soğuk ismin yerine balık pazarı gibi daha nostaljik bir isimin kullanılmasına devam etmiş.

Balık Pazarı / İasos müzesi

Girişinde yine bir bilet gişesi benzeri bir kulübe var. Müze kartlarımıza yeltendik ama serbestçe girebileceğimizi söylediler. Müze kare şeklinde ortası açıklık bir yapı. Ortada piramit vari bir yükseltinin olması buranın anıt mezar olma ihtimalini yükseltiyor.

Uzman tarihçiler olmadığımız için hızlı hızlı müzeyi gezdik. Parçalarla ilgili açıklamalar sadece ingilizce olduğu için yabancı dil bildiğimize sevindik.

Akşam herkesin bahsettiği limandaki Ceyar'ın Yeri'nde yemek yemeye karar verdik. Balık mevsimi olmadığından sadece kültür balığını yapıyorlarmış. Balık çok farklı gelmedi bize ama lokantanın yeri ve havası çok güzeldi. Kasadaki çoçuğa neden adının "Ceyarın yeri" olduğunu sordum. Ben hiç seyretmedim ama eskiden Dallas diye bir dizi varmış dedi. Onda Ceyar adında biri varmış, amcamda bu adam benzediği için köydekiler bu lakabı takmışlar amcama dedi. Ama amcası dizideki ceyar'ın tersine çok iyi birisiymiş. Ceyar'ın yerinde fiyat makul, 1 porsiyon kültür levreği için 13 TL verdik.

Ceyarın Yeri Balık Lokantası

Ceyar'ın yerinde herkese balık yemeyi tavsiye ediyoruz

Kıyıkışlacık'taki balıkçı barınağı

Köyde çok fazla turistik mekan bulunmuyor ama bir iki tane pansiyon gördük. Akşama Akbük'e döneceğimiz için fazla Ayrılırken Kıyıkışlacık'ın da beton yazlıkların istilasına uğradığını gözlemledik. Hele en tepeye yapılan ve otel olduğumu düşündüğümüz kaba inşaat en kötüsüydü. Kıyıkışlacık gibi mekanlar tarihiyle, kültürüyle, coğrarafyasıyla bir alanı şeklinde korunmalıydı.

Köyün en güzel yerince çirkin betonlaşma

Her yer yazlık her yer beton

İasos surlarla çevriliydi. Şimdi ise yazlıklarla çevrili.

Bundan önceki Ören-Çökertme-Mazı yazısını buradan okuyabilirsiniz.
İasos'la ilgili aşağıdaki linklerden daha fazla bilgi alabilirsiniz.

Birde İasos kazı ekibinin (Daniela Baldoni, Carlo Franco, Paolo Belli, Fede Berti) yazdığı, henüz okumadığım ama ileride okumak istediğim bir kitap var. İasos / Karia'da Bir Liman Kenti kitabında İasosla ilgili herkesin anlayabileceği bilgiler ve kentle ilgili hikayeler varmış. Buradan satın alabilirsiniz.